Hoe creëren we een hoopvolle toekomst op een gezonde planeet? Hoe kan traditionele wijsheid daarbij helpen? Xiye en Anuna over activisme, indigenous wisdom en regeneratie.

De kracht van Xiye Bastida vloeit uit het scherm tijdens de live call op de FTI and& conferentie. “Ik ben bang om mijn passie te verliezen”, zegt ze, “Bang om op te branden.” Geen ondenkbare angst. Ik lees het in de ogen van Anuna De Wever Van der Heyden. Het vuur dat zich naar binnen keert, het gevoel van onmacht na jarenlang vechten. De vuisten bloedend. De muren van de macht ongenaakbaar.

En toch zijn ze hier, Anuna en Xiye. Dit tijdsgewricht. Deze plek. Omdat er geen andere keuze is dan de toekomst zelf in handen te nemen. Niet als individu, niet alleen tegen de muur gaan bonken. Wel samen. The next big thing will be a lot of small things.

Zo hebben ze elkaar eerder ontmoet, ondanks dat er een oceaan tussen hen in ligt. Xiye en Anuna speelden beide een belangrijke rol in de wereldwijde Climate Students beweging in 2019, en vechten sindsdien voor een leefbare wereld voor toekomstige generaties.

Fredo De Smet, curator van de FTI and& conferentie, was in de wolken toen Xiye toezegde. Ze is verkozen tot een van Time 100 Next voices en schrijft mee aan een Future Generations Declaration die wordt voorgesteld op de UN Summit of the Future later dit jaar. “One of the most prominent climate-justice activists of our generation”, schrijft Time.

Ik ben in de wolken dat ik haar kan interviewen, deze dochter van de Otomi- Toltec indiginous community in het Zuiden van Mexico. Als Xiye over haar activisme spreekt, dan is dat vanuit de band die ze heeft met moeder Aarde. Zelfs terwijl ik dit schrijf voel ik hoe ver we daar in het Westen van af staan, hoe we ons afgezet hebben tegen onze natuur.

Xiye pleit ervoor om de wijsheid van indigenous communities - letterlijk vertaald inheemse volkeren, al hangt daar ook weer een koloniaal tintje aan - in te zetten om hoopvolle toekomsten te creëren.

Hoopvolle toekomsten? Is het niet al lang te laat… en alsof mensen zullen willen veranderen en politici het lef zullen hebben om tegen hun kiezers in te gaan… en die ene procent rijksten der aarde ooit hun macht zullen afstaan en we ons nog eerder het eind van de wereld dan het eind van het kapitalisme kunnen voorstellen.

Dat is wat Anuna verwoordt. Dit event is onder andere gesponsord door Arcelor Mittal. “Wat doe ik hier?”, vraagt ze. “We leven niet in een democratie, waar wij als burgers een stem hebben. Het gaat niet alleen om de klimaatcrisis. De wereldwijde opwarming van de aarde is een uitloper van de onderliggende mechanismen: kolonialisme, uitbuiting, overheersing, ongebreidelde groei. Die leiden tot toenemende ongelijkheid, dodelijke conflicten.”

“Voelt dat ongemakkelijk? Zin om weg te klikken? Ik ook. Het voelt oncomfortabel als Anuna benoemt waar het fout loopt. Omdat ze gelijk heeft. ”

We hebben de ongemakkelijkheid nodig, eerder dan onverschilligheid. We hebben meer nodig dan ongezelligheid. Ergens diep in elk van ons voelen we het onrecht, de woede, de onmacht, de doden, de pijn. Die kunnen we gebruiken om verandering in te zetten.

Xiye noemt het de mindset van deconnectie en destructie, de mindset die het Westen de voorbije 500 jaar de rest van de wereld heeft opgelegd, die deze wonderlijke planeet en al het leven daarop aan het vernietigen is.

“Het grote verschil”, zegt Xiye,“is dat jullie denken dat we lineair afstreven op een klimaatarmageddon. Dat het einde eraan komt. En dat het dan stopt.”

“Wij, de indigenous communities, hebben ons armageddon al meegemaakt. Onze culturen, ons land, onze levens, zijn vernietigd door het kolonialisme. En toch zijn we hier. We weten dat na het einde een nieuw begin komt. Dat we regenereren. Dat een perspectief van spiralen en cirkels waardevoller is dan een rechte lijn.”

Xiye haalt drie principes aan, die bij de meeste indigenous communities wereldwijd centraal staan.

Reciprocity (wederkerigheid): geef terug wat je neeemt.
Reverence (eerbied): zorg voor het land en elkaar.
The 7th generation principle: gebruik de wijsheid uit het verleden om de toekomst vorm te geven op lange termijn.

Als we deze meer structureel kunnen inbouwen in het beleid, in de vorm van het lost & damage fund, ability-to-pay principe en guaranteed minimum bijvoorbeeld, komen we al een heel eind verder. Maar hoe raken we daar? Hoe kan je daar aan bijdragen als Europeaan?

Door hyperlokaal te gaan, zegt Anuna. Door samen te komen op kleine schaal, en de krachten te bundelen tot iets groters. Door het beter te willen maken. Dingen in verandering te willen zetten.

Door oude wijsheid te integreren in jouw mindset, en van daaruit in de wereld te staan, zegt Xiye. Door jezelf te regenereren in verbondenheid met de natuur en de mensen om je heen. Door breder te kijken, je niet uit je lood te laten slaan door de tegenslagen op korte termijn.

“Er is meer dan woede”, aldus Xiye. “Er is hoop, schoonheid, liefde. Als ik 98 jaar ben, in 2100, zal ik mijn kleindochter een gezondere wereld bieden. Dat is de drijfveer. Dat is de kracht.”

Het gevoel van activisme/ Met de moed der hoop